در سال‌های اخير، استفاده از پسماندهای آلی و فراورده‌های جانبی کار خانه‌ها به عنوان کود آلی و اصلاح کننده‌های خاک برای توليد محصولات کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ما به‌دليل فقر مواد آلی خاک‌های کشور از يک‌سو و توليد تجاری کود‌های آلی از سوی ديگر، تمايل به استفاده از اين کودهاافزايش يافته است. هدف از انجام اين مطالعه بررسی و تفکيک اثر نوع کود، سطوح مختلف کودی و تعداد سال کوددهی بر پتانسيل معدنی‌شدن نيتروژن در يک خاک آهکی (فاين، ‌لومی، ميکسد، ترميک، تيپيک هاپل آرجيد) در منطقه اصفهان بود. آزمايش در قالب طرح کرت‌های خرد شده و در سه تکرار انجام گرديد. هر کرت اصلی به سه کرت خرد شده تقسيم گرديد و اعمال تيمارها در سه سال متوالی به گونه‌ای بود که بخشی از کرت تنها در سال اول، بخشی ديگر در دو سال پياپی و بخش سوم در سه سال متوالی تيمار کودی (کود گاوی يا لجن فاضلاب) مشابه (25،0 و 100 مگاگرم بر هکتار) دريافت کردند. نمونه‌برداری مرکب از خاک، ‌6‌ ماه پس از کوددهی سوم از عمق 0 تا 15 سانتی‌متری انجام ‌شد. پتانسيل معدنی‌شدن نيتروژن با استفاده از روش انکوباسيون بلند مدت-‌ آبشويی اندازه‌گيری شد. در پايان فصل کشت نيز بخش هوايی ذرت برداشت گرديد. نتايج نشان داد پتانسيل معدنی‌شدن نيتروژن در تيمارهايی که کود گاوی و لجن فاضلاب دريافت کرده بودند، تفاوت معنی‌داری نداشتند ولی هر دو اين تيمارها نسبت به شاهد اختلاف معنی‌داری را نشان دادند. اضافه کردن 100 مگاگرم بر هکتار کود گاوی و لجن فاضلاب به خاک، پتانسيل معدنی‌شدن نيتروژن را نسبت به تيمار شاهد 4 برابر و نسبت به تيمار 25 مگاگرم در هکتار 7/1 برابر افزايش داد. هم‌چنين پتانسيل معدنی‌‌شدن نيتروژن در تيماری که سه سال پياپی کود آلی دريافت کرده بود نسبت به تيمارهای دو سال کود دريافت کرده، يک سال کود دريافت کرده و شاهد، به ترتيب 1/2، 5/2 و 5 برابر افزايش را نشان داد. بين پتانسيل معدنی‌شدن نيتروژن با پاسخ‌های گياه ذرت مانند عملکرد ( ^** 531/0= r )وجذب نيتروژن ( ^*** 568/0= r ) روابط معنی‌داری مشاهده شد. حاصل‌ضرب پتانسيل معدنی شدن نيتروژن در ثابت سرعت معدنی شدن نيز با پاسخ‌های گياه، مانند عملکرد ( ^*** 710/0= r ) و جذب نيتروژن ذرت ( ^*** 734/0= r ) روابط معنی‌داری را نشان داد. نتايج بيانگر آن است که الگوی تأثيرپذيری نيتروژن کل در تيمار‌های مورد مطالعه، متفاوت از الگوی تغييرات پتانسيل معدنی‌ شدن نيتروژن است.